İZMİR’İN TARİHÇESİ
Eski İzmir kenti körfezin kuzeydoğusunda yer almaktadır. Yüzölçümü yaklaşık yüz dönüm olan bir adacık üzerinde kurulmuştu. Son yüzyıllar boyunca Yamanlar Dağı’ndan gelen sellerin getirdiği mil ile bugünkü Bornova ovası oluştu ve yarım adacık bir tepe haline geldi.
Günümüzde Tepe kule adını taşıyan bu höyüğün üzerinde Tekel Müdürlüğü’nün İzmir Şarap ve Bira Fabrikasına ait numune bağ ilişkisi bulunmaktadır. 1955’ten beri yoğun gecekondu bölgesi olan bu bölgede İzmir’deki ilk yerleşim yeri olarak bilinen İzmir Höyüğü bulunur. Buradaki yapılan kazılarda Türk Tarih Kurumu, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün katkıları çok fazla olmuştur.
Batı Anadolu kıyılarındaki ilk yerleşimler genel de, Troya Savaşlarından sonra kurulan Aiol, İon ve Dor kökenleridir. Küçük yarımadalar üzerinde kurulmuştur. Bunlar; Çandarlı, Foça, İzmir, Klazomenai, Miletos ve İasos gibi yerleşim yerleridir. Bunun nedeni yerleşim yerlerini kuran ve oturan insanların daha çok Hellenlilerden kökenlerinden olmalarıdır. Böylece yarımada yerleşikleri iki limana sahiptiler ve kara denizden gelecek saldırılara karşı her zaman tetikte ve güvence içindeydiler. Durumun kötü olduğu havalarda limanlardan biri uygun olmadığı takdirde gemiciler diğer limanı kullanma şansına sahiplerdi. Bayraklı Höyüğü körfezin kuzeydoğu bölgesinde, kuzeyine sarp kayalı Yamanlar Dağı’nı da alarak karadan gelecek saldırılara karşı güven içinde ve hazırlıklı bir konumdaydı. Bölgenin Güneyi imbata açıktı. Eski İzmir yerleşimi yaklaşık 3000 yıl boyunca bu yarımada üzerinde yer almıştır. M.Ö. 4. yüzyılın ikinci yarısında çok fazla nüfusun artışı yüzünden günümüzdeki Kadife kale eteklerine taşındı.
KEMERALTI
Tarihi İpek Yolu’nun batı kısmındaki ticaret merkezi İzmir’de liman, Hisar Camii’nin bulunduğu bölgeye kadar gelmektedir. İpek Yolu’nu takip eden develerle İzmir’e getirilen mallar bu hanlara sevkiyatı sağlanırdı. Ceneviz tüccarları aracılığı ile de limandan gemilere yüklenerek sevkiyat yapılırdı. Bölge, Namazgah, Mezarlık başı ve İki çeşmelik mahallesi Konak Meydanı’nın kıyısına uzanan geniş bir alanı barındırmaktadır.. 14 Eylül 1922 tarihinde meydana gelen ve “İzmir’in Büyük Ateşi” olarak anılan yangında bölge büyük zarar görmüştür. Kemer altı Çarşısı’nda halen tarihten bugüne bozulmadan günümüze kadar gelen bir düzen ve yapıtlar vardır. Tarihi mekanları görülmeye ve gezilmeye değerdir.
KIZLARAĞASI HANI
İzmir için önemli yapılardan biri de Kızlar ağası Hanı’dır. Han Kızlar ağasını Hacı Beşir Ağa yaptırmıştır ve yapımı 1744 yılında tamamlanan Osmanlı mimarisinin günümüze gelen İzmir’deki nadir eserlerinden biridir. İzmir Liman Kalesi’nin yakınında bulunan han tamamlandığı dönemden itibaren şehrin ticaretinde önemli bir yere sahiptir. İzmir Limanı’na gelen tüccarların ve zanaatkarların hanın üst katındaki kısımda bulunan odalarda konakladığı düşünülmektedir.
1993 yılında düzenleme yapılarak günümüzde turistik bir çarşı olarak hizmete giren Kızlar ağası Hanı’nda çeşit çeşit el sanatları ürünlerini, halıları, deri kıyafetleri ve çarpıcı hediyelik eşyaları barındırıyor ve satışa hazır halde sergiliyorlar.
HİSAR CAMİİ
İzmir’in çok eskiden günümüze kalan anıtsal yapılarından biridir. Aydınoğlu Yakup Bey tarafından 16. yüzyılın sonlarında inşa edilmiştir. Caminin ortasında merkezi büyük kubbe ve iki yanda uzunlamasına ikişer kubbe yer almaktadır.
AGORA
Agora, antik dönemlerde çarşı, pazar yeri anlamında, politik toplantı ve alışveriş alanların da bulunan yerdir. İzmir Agorası, Büyük İskender tarafından yeniden inşa edilerek kentin mekan sahası Kadife Kale’nin kuzey kısmında yer almaktadır. Yapılan araştırmalara göre M.Ö. 4. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen Agora, Roma döneminin izlerini taşır. Çünkü M.S. 178 depremi sırasında önemli bir kısmı yıkılmış ve Roma İmparatoru Marcus Aurelius’un isteğiyle yeniden yapılandırılmıştır. Agora kalıntıları yüzyıllardır yarı açıkta duran bazı mermer sütunların ilgi görmesi sonucu keşfedilmiştir. Bölgede bulunan önemli eserler bugün İzmir Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.
TARİHİ ASANSÖR
Tarihi Asansör, Mithat Paşa Caddesi ile Halil Rıfat Paşa Caddesi arasında yer almaktadır. Mithat paşa Caddesi ile Şehit Nihat bey Caddesi arasındaki 58 metrelik mesafeyi kaldırmak için bu iki cadde arasında işler. Asansörün amacı, halkın 155 basamaklık merdivenleri çıkma zorluğunu ortadan kaldırmak ve erişimi kolaylaştırmaktır. Konak ilçesine bağlı Karataş semti çok eskilerde zengin Yahudi ailelerin yaşadığı bölge olarak bilinmekteydi. Bu tırmanış yoluna bölgede yaşayan Müslümanlar ‘Karataş Merdiveni’, yine bölgede yaşayan Yahudiler ise en üst bölümünde bulunulan Devidas Ailesi’nin evinden dolayı ‘Devidasların Merdiveni’ olarak adlandırmaktaydı.
Bir rivayete göre merdivenlerin üstünde yaşayan Devidas Ailesi’nin büyüğü bir gün merdivenlerde düşerek ayağını kırar. Bu talihsiz hadise üzerine, sahil kesiminde oturan ve Devidas Ailesi’nin yakın dostu Musevi iş adamı Nesim Levi Bayraklı oğlu, 1907 yılında tarihi asansörü yaptırmaya karar verir ve inşasına başlarlar.
Taşlık bir temel üzerine tuğla örülü asansörün taş yapı bölümünün ardından balkona kadar iki seviye ufalarak devam eden tuğla döşemelerindeki tuğlaların Marsilya’dan özel olarak getirilip yaptırıldığı söylenir.
SAAT KULESİ
Konak Meydanı’nı süsleyen Saat Kulesi bir sanat eseridir. 1901 yılında Sultan Abdülhamit’in tahta çıkışının 25. yıldönümü nedeniyle İzmir Valisi Kıbrıslı Kamil Paşa’nın emriyle 1901 yılında yeniden inşa edilmiştir.
Saat Kulesi, gövde itibariyle beyaz mermerden, kalan bölümleriyle kesme taş oymacılığı işçiliği ile inşa edilmiştir. 25 metre yüksekliğindeki yapıda bulunan dört adet saati ise, Alman İmparatoru 2. Wilhelm tarafından armağan edilmiştir.
EFES ANTİK KENTİ
Dünyanın günümüzde ki en önemli antik şehirlerinden biridir. Efes’in ilk yerleşimi, günümüzde Selçuk ilçesinde yer alan kalenin bulunduğu Aziz Yohannes Kilisesi’nin yer aldığı tepe kısımdır.
MÖ. 11. ve 12. yy.’lar da Yunanlılar şehri ele geçirerek, burada bir Yunan şehri kurmuştur. İsmine Ephesus demişlerdir. Zimakos MÖ. 3.’yy’da Ephesus şehrini, kalenin bulunduğu yerden, günümüzdeki yerine taşımıştır. Şehir taşındıktan sonra çok önemli bir liman şehri ve Roma İmparatorluğunun en önemli şehrinden biri olmuştur. Menderes çayının taşıdığı alüvyonlarla Efes Limanı 4.yy.’dan sonra kullanılamaz hale gelmiştir. Daha sonrasında şehir terk edilmiştir.
İZMİR ARKEOLOJİ MÜZESİ
İzmir ve çevresinde bulunan arkeolojik eserlerin bulunduğu İzmir Arkeoloji Müzesi, 1927 yılında Aya Vukla (Gözlü) Kilisesi’nde ziyarete açılmıştır, 1984 itibariyle de Konak’taki Bahribaba Parkı içindeki 5000 metrekarelik binasına taşınma işlemleri başlatılmıştır.
Bayraklı(Smyrna), Efes, Bergama, Milet, Klazomenai, Teos, İasos gibi Ege kısmında yapılan sayısız kazılar sonucu ortaya çıkan ve Batı Anadolu tarihine yön gösteren 23 binin üzerinde eser sergileniyor.
Üç katlı müzenin her kısmındaki eserler kronolojik bir sırayla sergilenmektedir. İasos Antik Kenti’nden getirilen M.Ö. 3000’lere ait seramik buluntuları mevcuttur.
KADİFEKALE
Kadife kale, İzmir’in antik kalesidir. Günümüzde bu isimle anılan kale, Türklerden önce Yunanlılar tarafından Pagos olarak anılmaktaydı. Kalenin bulunduğu zirve, kıyı şeridine yaklaşık 2 km mesafede yer alıyor ve İzmir Körfezi’nin yanı sıra İzmir bölgesinin genel görüntüsüne sahiptir. Günümüzde modern yerleşim bölgeleri ile çevrili olan Kadife kale, Helenistik ve Roma dönemine ait sur duvarları ile oldukça göz doyurucu ve hayran bırakıcıdır.
2007 yılında İzmir Büyükşehir Belediyesi Kadife kale de dizayn çalışmalarına başlatılmış ve kale turistik olarak şehre yeniden kazandırılmıştır.
MERYEM ANA KİLİSESİ
Hristiyanlık tarihinde oldukça önemli bir yere sahip olan Meryem Ana Kilisesi, İzmir’in Selçuk ilçesine 9 km uzaklıkta yer almaktadır.
Bir önceki yazımız olan Trabzon Tarihi ve Turistik Yerleri başlıklı makalemizde trabzon ilinin tarihi ve turistik yerleri, trabzon tarihi eserler ve turistik yerler ve trabzon tarihi turistik yerleri hakkında bilgiler verilmektedir.
